فرهنگ ایمنی؛ عبارتی آشنا اما کمتر پرداخته شده - مجله فروشگاهی

به گزارش خبرنگاران، فرهنگ ایمنی، مجموعه ای از باورها، اطلاعات و رفتارهای است که افراد را در برابر حوادث و خطرات ایمن نگه می دارد. از فرهنگ ایمنی معمولا با عبارت HSE هم یاد می گردد که حرف اول کلمات بهداشت (Health)، ایمنی (Safety) و محیط زیست (Environment) است. HSE دربردارنده کلیه مسائل مربوط به بهداشت کار، ایمنی در عملیات صنعتی و محیط کار، آتش نشانی و محیط زیست است.

دکتر مصطفی پویاکیان متخصص بهداشت حرفه ای و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به حادثه نیروگاه اتمی چرنوبیل گفت: موضوع فرهنگ ایمنی که امروزه به نام یک عبارت علمی در رسانه های عمومی بیان شده است، اولین بار حدود 35 سال پیش، برای بررسی این حادثه در گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی استفاده شد و نتیجه بررسی ها در گزارش مذکور نشان داد که مجموعه ای از عوامل سازمانی مرتبط، با مفهوم کلی به نام فرهنگ ایمنی دخیل بوده است. مفهومی که برگرفته از ارزش ها، نگرش ها و رفتارهایی است که افراد نسبت به مفهوم ایمنی دارند و تعیین می کند موضوع ایمنی را در کدام اولویت کاری شان قرار دهند.

وی با بیان اینکه آمار حوادث و تلفات جاده ای در ایران بسیار قابل توجه است، تاکید کرد: طبیعی است که نسبت به فرهنگ ایمنی فردی و شغلی، موضوع فرهنگ ایمنی بیشتر در خصوص ترافیک، حمل و نقل جاده ای، بستن کمربند ایمنی بیان شده است که اکنون بعد از سال ها بیشتر افراد نه فقط به علت جریمه نشدن، بلکه برای حفظ ایمنی خود از آن استفاده می کنند.

دکتر پویاکیان گریزی به موضوع فرهنگ ایمنی بیماری و به خصوص کرونا پرداخت و تاکید کرد: با وجود بیان آموزش هایی در خصوص زدن ماسک و رعایت فاصله اجتماعی، می توان گفت نقدهایی به این شیوه آموزش مستقیم وارد است که باید به ظرفیت روانی افراد، اقتضائات و ویژگی انسان ها توجه داشت که ممکن است علیرغم اشراف به خوب بودن ماسک، از آن استفاده نکنند.

به گفته این متخصص بهداشت حرفه ای، فرهنگ ایمنی یک مقوله برگرفته از سازمان و همچنین مرتبط با فرهنگ عمومی جامعه است، متخصصین حوزه ایمنی با استفاده از شواهد و اطلاعات موجود در گروه شغلی یا سازمانی، به قضاوت در خصوص سطح فرهنگ ایمنی می پردازند و در خصوص انجام مداخلات لازم تصمیم گیری می کنند.

وی این را هم گفت که مداخلات آموزشی و یا غیر آموزشی همچون وضع قوانین و مقررات که به تدریج و در طولانی مدت اثرگذار است، می تواند سطح فرهنگ ایمنی جامعه را ارتقاء ببخشد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به اینکه سه روش برای مدیریت ایمنی از جمله: ایمنی فنی، مدیریت ایمنی سیستمی، ایمنی رفتاری و فرهنگی وجود دارد، افزود: امروزه هر سه این روش ها در دنیا با هم پیگیری می شوند.

وی همچنین با بیان اینکه رویکردهای مختلف، در ارتباط با تغییرات در فرهنگ ایمنی، نظرات متفاوتی ارائه کرده اند، افزود: رویکرد کارکردگرا با عقیده به توان ایجاد تغییر در فرهنگ، نظر متضادی با رویکرد تفسیری دارد که فرهنگ را متاثر از ژنتیک و برخاسته از درون خود فرد، خانواده و فرهنگ اجتماعی او می دانند که آموختنی نیست.

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شرح داد: امروزه در سازمان ها از هر دو رویکرد استفاده می گردد و در انتخاب افراد برای جذب شغلی به داشتن زمینه و نگرش فرهنگی خوب توجه می گردد.

قوانین و مقررات حمایت کننده اما قدیمی

وی با بیان اینکه وجود قوانین مربوط به ایمنی در جامعه، نشان دهنده پررنگ جلوه دادن موضوع در نظام ارزشی آن جامعه است، افزود: قوانین حمایت کننده خوبی که موجب حفظ سلامت پرسنل هم می شوند، در کشور حاکم است؛ اما مسائلی که وجود دارد، لزوما به خود قوانین مربوط نمی شوند، لازم است آیین نامه ها هم به روز شوند.

پویاکیان با بیان اینکه مسائل این حوزه به تضادی که میان ایمنی موجود در زندگی اجتماعی و ایمنی زندگی شغلی برمی گردد، شرح داد: گاهاً فرهنگ ایمنی در زندگی اجتماعی ما تشویق نمی گردد.

و در ادامه با تاکید بر اینکه جان انسان ها به نام یک ارزش در بحث ایمنی تلقی می گردد، افزود: تلاش برای حفظ جان انسان ها در بحث فرهنگ ایمنی مطرح است، در صورتی که در رویدادهایی مانند جنگ ها، تصادفات، بیماری هایی مانند کدوید، جان انسان ها به راحتی از دست می رود.

این متخصص بهداشت حرفه ای هم چنین با اشاره به آمارهای افزایشی مرگ و میر کرونا در ایام اخیر، افزود: تکرار این رویداد فوت باعث می گردد مهم بودن آن در فکر پایین آمده و در رفتار افراد تاثیر بگذارد، به گونه ای که انسان ها بیشتر به سمت رفتارهای پرخطر روی بیاورند. برای برگرداندن حساسیت مردم نسبت به خطر بیماری، باید چاره اندیشی گردد که انسان ها سلامت بمانند و به این ترتیب فرهنگ ایمنی را تبلیغ کنیم.

نقدی بر شعار اول ایمنی، بعد کار

وی همچنین با توجه به موضوع فرهنگ ایمنی، در خصوص شعار اول ایمنی، بعد کار گفت: نقدهایی به این شعار وارد شده که به جا هم هست و اکنون تلاش می گردد تا شعار اول کار، همراه با ایمنی تثبیت گردد، اینگونه کارفرما دیگر برای انجام کار ، ایمنی را کنار نگذاشته و متوجه می گردد برای جلوگیری از وارد شدن خسارت و آسیب به تجهیزات و نیروی انسانی، باید موارد ایمنی را رعایت کند.

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خاتمه با بیان اینکه پرواز دو بال دارد پیشگیری و درمان تاکید کرد: بیاییم قبل از وقوع حادثه به ایمنی در کارها اولویت بدهیم تا از تکرار وقایعی مانند حادثه پلاسکو و آتش سوزی کلینیک سینا اطهر جلوگیری کنیم. چراکه باید در عمل هم پیشگیری مقدم بر درمان باشد.