سفر نوروزی به استان کردستان ، از مرتفع ترین مناطق سرزمین ایران - مجله فروشگاهی

شرایط طبیعی و اقلیمی استان کرستان

استان کردستان، منطقه ای کوهستانی بوده که با ارتفاع متوسط 2000 متر از سطح دریا از مرتفع ترین استان های کشور هست. اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست ترین نقاط استان به حدود 2400 متر می رسد که کوه شاهو در جنوب غربی با ارتفاع 3390 متر بلندترین و منطقه آلوت با ارتفاع حدود 900 متر کم ارتفاع ترین نقطه استان بحساب می آیند. از نظر تنوع اقلیمی و وجود عوارض طبیعی، میراث فرهنگی استان کردستان متنوع و ارزشمند است به ویژه اینکه اغلب شهرهای استان کردستان به علت قرارگیری بر روی تپه های بلند، چشم اندازهای زیبایی را به وجود آورده اند. براساس استاندارهای دنیای، دمای مطلوب و مناسب برای دنیاگردان بین 20 تا 25 درجه سانتیگراد بوده که با توجه به میانگین دمای روزانه استان، از اواسط اردیبهشت تا اواسط آبان ماه بهترین ایام برای سفر به کردستان هست. همچنین براساس راهنمای سفر به کردستان ضروری است بدانید که میانگین تعداد روزهای یخبندان در استان، زمینه بسیار مناسبی برای ورزش و جشنواره های زمستانی همانند اسکی، صعودهای زمستانی به ارتفاعات استان و برگزاری جشنواره های زمستانی مانند جشنواره ساخت آدم برفی را بوجود می آورد. پوشش جنگلی استان کردستان با وسعتی معادل 320 هزار هکتار در نواحی غربی استان قرار گرفته و بعد از جنگل های شمال کشور در مرتبه دوم واقع شده است. این جنگل ها از شمال بانه آغاز شده و شهرستان مریوان و قسمت جنوب غربی استان را دربر می گیرند و بیشتر شامل بلوط، مازو، گلابی وحشی، زبان گنجشک، آلبالوی وحشی می شوند. ترکیب کوه، جنگل و رودخانه در مناطق غربی استان، مناظر و چشم اندازهای زیبایی رو بوجود آورده که بیشتر دوستداران طبیعت را به خود جذب می کنند. به دلایل ذکر شده و براساس گزارش های سازمان محیط زیست استان، 34 شکارگاه در منطقه وجود داشته که تعداد زیادی از انواع پستانداران، پرندگان و خزندگان همانند آهو، قوچ و میش ارمنی، خرس قهوه ای، گراز، گرگ، گربه پالاس و خرگوش را در خود جای داده اند.

میراث فرهنگی استان کردستان

میراث فرهنگی استان کردستان و محوطه های تاریخی متعدد و پراکنده از دوران قبل از تاریخ تا دوران اسلامی در استان وجود داشته که همگی موید تاریخ باسابقه استان کردستان هستند به ویژه اینکه پایه گذار اولین حکومت قدرتمند و اصیل ایرانی، مادها کردهای امروزی بودند، اما متاسفانه به دلایل متعددی همانند شرایط اقلیمی و آب و هوایی، ریزش های جوی سالانه نسبتا زیاد و رطوبت نسبی بالا و زمستان های سرد آسیب های بسیاری بر این منطقه وارد شد. از طرف دیگر تهاجمات متعدد و پی در پی اقوام باستانی به ویژه آشوری ها به این سرزمین که در جنگ های ویرانگر خود سرزمین های مغلوب را تخریب کرده و می سوزاندند نیز در تخریب میراث فرهنگی استان کردستان سهم زیادی داشتند. با این وجود، هنوز بعضی از آثار قدیمی به جا مانده، شکوه و عظمت گذشته این منطقه از ایران را معین کرده و دیدنی هستند. بخش مهمی از میراث فرهنگی استان کردستان مربوط به زمانی است که خاندان پرقدرت و با نفوذ اردلان در دوره صفویه و به هنگام جنگ ایران با عثمانی مرکز حکومت خود را به شهر سنندج انتقال دادند. در این سال، سلیمان خان اردلان مرکز حکومت و قدرت خانواده خود را بعد از چندین نقطه به شهر سنندج منتقل نمود و از آن موقع تا حدود به قدرت رسیدن ناصرالدین شاه قاجار، این خانواده در محدوده استان حکومت می کردند و بدین خاطر بسیاری از میراث فرهنگی استان کردستان به ویژه شهر سنندج، مربوط به دوره حکومت اردلان ها هستند. اردلان ها با شاهان صفوی، زندیه و قاجاریه ارتباط خوبی داشتند و بعضی از حکام آن ها فعالیت های عمرانی خوبی انجام داده اند.

ویژگی های فرهنگی استان کردستان

ویژگی های فرهنگی استان کردستان بیشتر در عوامل فرهنگی مانند زبان، لباس، موسیقی، پایکوبی، جشن ها و مراسم خاص و صنایع دستی بارزتر از سایر عوامل فرهنگی نمایان شده اند. این ویژگی های فرهنگی برخلاف سایر مناطق کشور هنوز در این استان به صورت پویا در زندگی مردم جاری هستند. با وجود پیشرفت ارتباطات و در نتیجه استحاله فرهنگی و از بین رفتن بسیاری از فرهنگ ها، خوشبختانه فرهنگ مردم کردستان به علت ریشه های عمیق پویاتر از گذشته در بسیاری موارد همانند موسیقی و پایکوبی بچشم می آید. براساس راهنمای سفر به کردستان باید بدانید که زبان مردم کردستان زبان کردی بوده که همانند زبان فارسی در مجموعه زبان های گروه هند و اروپایی قرار می گیرد و دارای قواعد خاصی از لحاظ دستوری و نوشتاری هست. هم اکنون در بسیاری از دانشگاه های معتبر اروپایی و خاورمیانه ادبیات کردی تدریس می شود. به علت وسعت زیاد مناطق کردنشین این زبان دارای لهجه های اصلی و زیر لهجه زیادی بوده که این تنوع لهجه از لحاظ حجم کلمات این زبان را غنی و وزن و لفظ آهنگین کلمات، عرصه شعر و ادبیات و موسیقی کردی را متاثر و ثروتمند ساخته است، به طوریکه بسیاری از منظومه های کردی حدود یکصد سال پیش به زبان های مختلف ترجمه شده اند. استان کردستان یکی از غنی ترین استان های کشور از نظر موسیقی بوده و موسیقی از میراث فرهنگی استان کردستان به شمار می آید. در حال حاضر، بسیاری از مولودی و آهنگ های کردی در موسیقی اقوام خاورمیانه شنیده شده و این به علت تاثیرگذاری و غنی بودن موسیقی کردی در کنار موسیقی همسایگان خود است. موسیقی کردستان را می توان به سه بخش تقسیم بندی نمود: اولین بخش، موسیقی دینی (مذهبی) بوده که در مراسم مولودی به مناسبت تولد پیامبر (ص) یا اعیاد مذهبی و مراسم عرفانی دراویش با آواز و دف اجرا می شود. دومین بخش را می توان موسیقی مناطق شهری نامید که از طریق موسیقیدان های حرفه ای اجرا می شود. بیشتر این آوازها در واقع همان گورانی های کردی بوده که به همراه سازهای مختلف اجرا می شود. گورانی یکی از مهمترین فرم های موسیقی کردی است، مقام نیز در موسیقی مناطق کردنشین دارای صندلی خاص خود بوده و تنوعش در مناطق مختلف دلیلی بر تکاملش طی قرون متمادی هست. سومین بخش را می توان موسیقی روستایی و سنتی دانست که بیشتر شامل آوازهایی چون بیت، لاوک، حیران، سیاوچه مانه و چه پله هست. براساس راهنمای سفر به کردستان باید بدانید که پایکوبی کردی که مردم کردستان به آن هلپرکی می گویند، با زیبایی خاص، آینه ای تمام نما از زندگی گذشته این مردم بوده که به صورت زنده در وجود آنان در حرکت و جریان است و جزئی از میراث فرهنگی استان کردستان هست. اگر به ریشه یابی و علل به وجود آمدن این هنر توجه نماییم، باید اذعان نمود که این هنر ریشه در زندگی و کار روزانه مانند کشاورزی، اعتقادات دینی، مراسم و جشن های عظیم، بازی های محلی، جنگ و دفاع حالات روحی و درونی افراد دارد. برون گرایی مردم کرد تاثیر کاملی بر این پایکوبی داشته، به طوری که پایکوبی کردی کاملا بیانگر فعالیت های درونی، طرز فکر و توضیح اتفاقاتی بوده که بازآفرینی در قالب هه لپ هرکی پدیدار گشت. پایکوبی کردی به صورت جمعی و حرکت آن به صورت دایره وار بوده و نفر اول به علت دستمالی که در دست دارد، سرچوبی نامیده می شود. دستمال نمادی از نشانه و پرچم هر منطقه و قوم در دست سرچوبی بوده و حرکات دستمال زیبایی و هماهنگی پایکوبی را کامل می نماید. تغییر ریتم پایکوبی و یکسری حرکات هماهنگ با هه لپه رکی توسط سرچوبی انجام می شود. شهر سنندج و مریوان دارای تنوع بیشتری در پایکوبی بوده و در این رابطه گروه های پایکوبی بیشتری در این شهرها شکل گرفته اند. لباس کردی از زیباترین نوع پوشاک ایرانی و یکی از معروف ترین سوغات کردستان بشمار می آید. دامن های بلند و بعضا پرچین پیراهن ها و رنگارنگی آن به همراه بخش های درگیر این پوشش هر بیننده ای را متقاعد می نماید که به این زیبایی اعتراف نماید. براساس راهنمای سفر به کردستان همین امر باعث شده چندبار در جشنواره های محلی دنیا به عنوان لباس برتر و یکی از معروف ترین سوغات کردستان انتخاب شود. تکامل لباس کردی آن را کاملا مناسب شرایط اقلیمی این ناحیه کرده و شیوه نگرش آمیخته با احترام مردم به پوشش، باعث حفظ و استفاده ای آن تا امروز گشت. هرچند لباس کردی به عنوان یکی از معروف ترین سوغات کردستان در نگاه اول یکسان به نظر می رسد، اما هر منطقه و ناحیه لباس خاص خود را دارد و از نوع پوشش می توان فهمید که شخص متعلق به کجاست. براساس راهنمای سفر به کردستان قابل ذکر است تنوع و هماهنگی زیورآلات سنتی در پوشاک زنان کرد، زیبایی آن را دوچندان می کنند.

جشن و مراسم های خاص کردستان

عمومی ترین جشنی که در میان مردم کردستان مرسوم است، برگزاری جشن های نوروز در اقصی نقاط کردستان به صورت خودجوش همراه با مراسم پایکوبی کردی و برپایی آتش هست. عید فطر و عید قربان نیز به عنوان اعیاد مذهبی دارای اهمیت خاص بوده و همچنین میلاد پیامبر اکرم (ص) نیز دارای صندلی ویژه ای در میان مردم استان است. از دیگر مراسم هایی که در میان مردم کردستان از صندلی خاصی برخوردار بوده، مراسمی تحت عنوان زه ماوه ن پیر شالیار (عروسی پیر شالیار) هست. این مراسم در اورامان تخت در هفته دوم بهمن ماه که مصادف با جشن سده بوده، طی مراحل و رسومات خاصی برگزار می شود و در نیمه فصل بهار مصادف با 15 اردیبهشت در محل آرامگاه پیر شالیار که در نزدیکی روستا هست، مراسمی تحت عنوان مراسم کومسای برگزار می شود. براساس راهنمای سفر به کردستان قابل ذکر است که بازدید از این مراسم در برنامه تورهای گردشگری استان گنجانده شده است. همچنین، از دیگر اعیاد و جشن هایی که در منطقه اورامان برگزار می گردند، برگزاری جشن نوروز در اول اسفند به ویژه بوده که هم اکنون به علت اهمیت و عظمت برگزاری آن مورد توجه مردم استان و تورهای گردشگری واقع شده است. از سایر مراسم های مهم دیگری که از دیرباز با توجه به بافت اجتماعی مذهبی مردم استان شکل گرفته، مراسم ذکر و سماع دراویش به همراه انجام کارهای خارق العاده است. این مراسم به صورت هفتگی در بیشتر تکایا و خانقاه های استان به صورت ثابت و معمولا پنجشنبه شب ها برگزار می شود.

صنایع دستی کردستان

صنایع دستی یا معروف ترین سوغات کردستان به عنوان بخشی از میراث فرهنگی شناخته می شوند. خوشبختانه، به علت ویژگی زندگی سنتی در بسیاری از نقاط استان کردستان و عدم استیلای بخش صنعتی، هنوز صنایع دستی و سوغاتی استان کردستان از لحاظ کیفیت و گستردگی در سطح کشور بوده، به گونه ای که فرش و گلیم کردستان به همراه محصولات نازک کاری چوب مانند تخته نرد و شطرنج شهرت دنیای پیدا کرده و بیشتر مسافران و گردشگرانی که به کردستان سفر می کنند، حتما از محصولات نازک کاری و فرش و گلیم تحت عنوان معروف ترین سوغات کردستان خرید می کنند.

شیرینی و سوغات کردستان

کردستان نیز همانند سایر مناطق کشور دارای شیرینی و خوراکی های خاص خود هست. مهمترین شیرینی که خاص شهر سنندج بوده، شیرینی کنجد است. این شیرینی در دو نوع شکری و گزانگبین در محل های فروش عرضه می شود. از سایر شیرینی ها می توان به نان برنجی، بادام سوخته و نوعی باسلوق اشاره نمود که معمولا توسط گردشگران به عنوان سوغاتی استان کردستان خریده می شوند. نوعی شیرینی به نام کماج و نوعی حلوا سوهانی از شیرینی های محلی شهرستان بیجار بوده و انواع تخمه بو داده آفتابگردان از سوغاتی های شهرستان سقز محسوب می شوند. همچنین، به علت شرایط جغرافیایی و کوهستانی کردستان، خشکبار به عنوان سوغات در تمام شهرستان های استان عرضه شده، به ویژه در شهر بانه نوعی مویز سیاه که شربتش بسیار مقوی و مغذی بوده، در آبمیوه فروشی ها عرضه می شود. مرکز خرید شیرینی و سوغات استان در شهر سنندج عمدتا در خیابان فردوسی روبه روی سینما بهمن واقع شده است که میتوان این آدرس را برای خرید سوغات کردستان به خاطر سپرد.