آشنایی با دستگاه همایون و آواز اصفهان
به گزارش مجله فروشگاهی، دستگاه همایون یکی از هفت دستگاه موسیقی ایرانی است که آواز اصفهان از متعلقات آن است. با خواندن این مطلب با تعریف دستگاه در موسیقی و ویژگی های دستگاه همایون و آواز اصفهان آشنا خواهید شد.
خبرنگاران | سرویس فرهنگ و هنر - موسیقی ایرانی دارای هفت دستگاه با نام های شور، سه گاه، همایون، چهارگاه، نوا، راست پنجگاه، ماهور و پنج آواز به نام های ابوعطا، بیات ترک، افشاری، دشتی و اصفهان است. در این مقاله ابتدا دستگاه را تعریف نموده و سپس به معرفی دستگاه همایون و آواز اصفهان پرداخته ایم.
دستگاه و آواز در موسیقی به معناست؟
پیش از دوره قاجار به جای واژه دستگاه از واژه مقام استفاده می کردند و این واژه پس از آن در موسیقی ایرانی رواج پیدا کرد. دستگاه از دو کلمه دست و گاه تشکیل شده است و از آنجا که در موسیقی قدیم ایران، گاه به معنای پرده ساز بوده است؛ بنابراین دستگاه یعنی چگونگی قرار دریافت انگشتان دست بر روی پرده های ساز که در هر قطعه یا آهنگ یا نغمه شکل خاص خود را داشته است.
موسیقی امروزی ایران بین 200 تا 400 آهنگ یا لحن دارد. این تعداد آهنگ که در اصطلاح موسیقی امروز گوشه نامیده می گردد، برحسب مشابهت های ساختاری و فنی و حس و حال موسیقایی در هفت مجموعه عظیم به نام دستگاه و پنج مجموعه کوچک به نام آواز تقسیم شده است.
تفاوت آواز با دستگاه در تعداد گوشه هاست، به طوری که تعداد گوشه های آواز کمتر از یک دستگاه است. همچنین از نظر حالت و نت های شاهد و ایست تفاوت هایی با هم دارند. آواز اصفهان به دلیل یکسان بودن کوکش با دستگاه همایون از متعلقات این دستگاه به حساب می آید.
دستگاه همایون
دستگاه همایون یکی از آن هفت دستگاه موسیقی ایرانی و بعد از دستگاه شور یکی از عظیمترین دستگاه هاست؛ چرا که علاوه بر گوشه های خود دارای یک زیرمجموعه (آواز اصفهان) نیز است که خود دارای چندین گوشه بوده و آوازی مستقل است. بسیاری از لالایی ها و زمزمه های متداول در نقاط مختلف ایران و همچنین موسیقی زورخانه ها در دستگاه همایون اجرا می گردد.
حس و حال دستگاه همایون
همان طور که از اسم این دستگاه پیداست، حالتی شاهانه، اشرافی و باوقار دارد. نغمه های این دستگاه بمانند یک سخنران حرفه ای به مستمعین خود پند و اندرز مى دهد. دستگاه همایون از غم و اندوه می گوید ودر مواردی غم موجود در دل این دستگاه سرسخت ترین دل را نیز محزون می نماید.
نحوه پیدا کردن سلاح کلید یک گام همایون (سرکلید)
سرکلید دستگاه همایون همانند سرکلید شور (دستگاه شور) است، ولی درجه سوم نیم پرده زیاد می گردد.
ویژگی های گام همایون
- مثل گام شور پایین رونده است، زیرا در حالت صعود محسوس ندارد.
- فواصل گام همایون به ترتیب عبارت است از:
دوم نیم عظیم، دوم بیش عظیم، نیم پرده، پرده، نیم پرده، پرده، پرده
- دانگ های گام همایون مساوی نیستند، زیرا دانگ اول دارای یک دوم نیم عظیم و یک دوم بیش عظیم و یک دوم کوچک است و دانگ دوم از یک دوم کوچک و دو دوم عظیم تشکیل می گردد.
نام گوشه های مهم دستگاه همایون
درآمدها، چکاوک، بیداد، عشاق، طرز، بختیاری، شوشتری، لیلی و مجنون، شکوه، موالیان،نی داوود، نفیر، فرنگ
شرح و معرفی گوشه های مهم دستگاه همایون به ترتیبی که در ردیف نواخته می شوند
- درآمد: نت شاهد درجه دوم و نت ایست درجه اول گام است.
- چکاوک: نت شاهد درجه چهارم و نت ایست درجه دوم گام است.
- بیداد: نت شاهد درجه پنجم و نت ایست درجه چهارم یا پنجم است.
- شوشتری: نت شاهد درجه چهارم و نت ایست درجه دوم گام است و معمولا در اکتاو بالا اجرا می گردد.
قطعه سنتور چهارمضراب همایون از استاد فرامرز پایور را با هم می شنویم:
کد مولتی مدیا
دانلود
فیلم اصلی
آواز اصفهان
حس و حال آواز اصفهان
آواز اصفهان که از آوازهاى قدیم ایرانى است، آوازی جذاب و گیرا بوده و ریتمى بین شادى و غم دارد. حال و هوای بیات اصفهان تا حدودی با گام مینور در موسیقی غرب یکی است. زیبایی احساسی این آواز بسیار بالاست و بیشتر اشعار عاشقانه در این آواز خوانده می شوند.
نام گوشه های مهم آواز اصفهان
درآمد، بیات راجع، عشاق، جامه دران، سوز و گداز، مثنوی، هداوندی، صوفی نامه، خجسته، اصفهانک، بوسلیک، عشیران
و در آخر قطعه سنتور چهارمضراب اصفهان از استاد فرامرز پایور را با هم می شنویم:
کد مولتی مدیا
دانلود
فیلم اصلی
منبع: setare.com